Tisav
Romanya Türkleri
Romanya’da Türklerin tamamına yakını Dobruca bölgesinde yaşamaktadırlar. Ayrıca İbrail, Golats, Şimian ve Bükreş’te de Türkler vardır. 1992 nüfus sayımına göre Romanya Türklerinin sayısı 54.182’dir. Bunların 24.533’ü Anadolu Türkü, 24.649’u ise Kırım Tatar Türküdür. Romanya Türklerinin gerçek sayısının 100.000 civarında olduğu iddia edilmektedir.
Tahmin edileceği gibi Anadolu Türkleri, 14. asrın sonunda bölgenin Osmanlı hâkimiyetine girmesiyle, Tatar Türkleri ise 1768-74 Osmanlı-Rus Savaşı’nın sonunda Kırım’ın Rusya’nın hâkimiyetine geçmesi üzerine Dobruca’ya gelmişler ve yerleşmişlerdir. Romanya’nın Osmanlı hâkimiyetinden çıkarak bağımsızlığına kavuştuğu 1878 yılına kadar Türkler Dobruca’da çoğunluğu teşkil ediyorlardı. Bölgenin Osmanlı hâkimiyetinden çıkmasından sonra bir kısım Türkler Türkiye’ye göç etmişlerdir. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan günümüze kadar Dobruca’nın güneyi ve Deliorman’ın kuzeyi Romanya ve Bulgaristan arasında el değiştirmiş, nihayet II. Dünya Savaşı’ndan sonra bugünkü sınırlara ulaşılmıştır.
Romanya Türkleri II. Dünya Savaşı sonrası komünist döneme kadar Dobruca Türkleri, Dobruca Sadası, Işık, Haksöz, Hasret, Sadakat, Şark, Sadayı Millet, Dobruca, Teşvik, Mektep ve Aile, Hayat, Tan, Romanya, Haber, Tuna, Emel, Çardak ve Bora başta olmak üzere otuza yakın gazete ve dergi yayınlamışlardır. Romanya’nın bağımsızlığını kazanmasından sonra yani 1878’den 1910 yılına kadar, 1935-1937 yılları arası ve 1944’te komünist rejimin bu ülkeye hâkim olmasını takip eden yıllarda Dobruca’dan Türkiye’ye göçler yaşanmıştır.
1989 yılında Romanya’da komünist rejimin yıkılmasının akabinde bu ülkede yaşan Türkler ve Tatarlar 29 Aralık 1989 tarihinde Romanya Demokrat Türk Müslüman Birliği’ni kurmuşlar ise de kısa bir sonra birlik Romanya Türklerinin Demokratik Birliği ve Romanya Tatar-Türk Müslümanlarının Demokrat Birliği şeklinde ikiye ayrılmıştır. Çeşitli çalışmaların sonucunda Romanya’da yaşayan Türkler ve Tatarlar 1994 yılında Türk-Tatar Birlikleri Federasyonu çatısı altında yeniden birleşmişlerdir. Romanya’da bu birlikler azınlıkları temsil eden partiler olarak kabul edilmekte ve dolayısıyla bu iki partinin Romanya Parlamentosu’nda birer temsilcisi bulunmaktadır.
Köstence’deki Romanya Müftülüğü, bu ülkedeki Müslümanların en yüksek dini merciidir. T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı ve bazı gönüllü kuruluşlar, Romanya’da Müslümanların din görevlisi ihtiyaçlarını karşılamakta ve dini eğitim almalarına yardımcı olmaktadırlar. Bu şekilde din adamı yetiştirmek üzere Köstence’de Kemal Atatürk Pedagoji Okulu açılmıştır. Mecidiye’de de Türkçe eğitim veren bir özel okul vardır. Bu yeni dönemde Köstence Müftülüğü İslam isimli Türkçe ve Romence bir dergi çıkarmaya başlamış fakat devam ettirememiştir.
Romanya’da Türkçe olarak Karadeniz ve Hakses dergileri çıkmaktadır. Kültür ve Sanat dergisi Renkler de 1987-1995 yılları arasında dört sayı çıkmıştır. Romanya radyosunda belirli saatlerde Türkçe yayın yapılmaktadır. Henüz televizyonda Türkçe yoktur.89 İlkokullarda dört, ortaokullarda ve lisede üç saat Türkçe eğitim verilebilmektedir. Ancak gerek mevcut öğretmenlerin yetersizliği, gerekse plansızlık ve programsızlık sebebiyle bu derslerin istenilen ölçüde verimli geçtiğini söylemek zordur. Eski rejimden kalan çekingenlik ve ilgisizlik sebebiyle Romanya’daki Türk çocuklarının çok azının bu dersleri aldığını da kaydetmemiz gerekmektedir.
Osman Horata, Romanya Türklerinin edebiyatını Osmanlı dönemi, Krallık Dönemi, Sosyalist Dönem ve 1990 Sonrası Dönem olarak dört bölüme ayırır. Osmanlı dönemi, Dobruca Türk edebiyatı birkaç önemli ismin dışında sözlü edebiyattır. Mehmet Niyazi, İsmail Ziyaeddin ve İsa Yusuf Halim Krallık dönemi Dobruca Türk edebiyatının önemli isimleridir. Atilla Emin, Nevzat Yusuf Sarıgöl, Yaşar Memedemin, Altay Kerim ve Emel Emin bu ikinci dönemin önemli isimleridir. Bunlara ilaveten Necip Hacı Fazıl, Saliya Hacı Fazıl, Ahmet İsmail Daut, Ekrem Menlibay, Enver Mahmut, Acıemin Baubec, Cemal Acıamet, Gülten Abdula, Fatma Sadık, Abdisa Abdisa ve Ghiuler Bolat da zikredilmesi gereken kalemlerdir.
