Tisav
Türk dili ve kültürünün eski dönemleri üzerine araştırmalar yapan Türk dil tarihçisi ve Türkolog Reşit Rahmeti Arat, Kazan’ın kuzeybatısında Eski Ücüm’de doğdu. Babası müderris Abdürreşid İsmetullah, annesi Mahbeder’dir.
İlköğrenimini Eski Ücüm’de yaptı. Rüşdiyeyi Kızılyar’da (Petropavlovsk) bitirdi. Daha sonra özel olarak Rusça öğrenen Arat, Rusya’da ihtilâl olunca lise son sınıftan alınarak askeri okulda eğitildi, ardından da cepheye gönderildi. 1919’da yaralı olarak Mançurya’nın Harbin şehrine nakledildi. Orada Kazan Türkleri Derneği’nde birçok sosyal faaliyetlerde bulundu ve çeşitli dergilerin yayımına katıldı.
Bu arada liseyi bitirdi. 1922’de Berlin’e gitti, orada Felsefe Fakültesi’ne kaydoldu. Prof. Willy Bang’ın Türkoloji derslerine devam etti. Berlin’deki Türk talebe derneklerinde faal görevler alan Arat, Kazanlı Ayaz İshâkî’nin idaresinde çıkan Yana Millî Yul adlı dergide birçok yazılar yazdı.
1927’de doktorasını tamamlayarak Şark Dilleri Okulu’nda Kuzey Türkçesi lektörü oldu. Aynı yıl Dr. Râbia ile evlendi. 1928’de Berlin İlimler Akademisi’ne ilmî yardımcı olarak girdi. 1931’de Berlin Üniversitesi Doğu Dilleri Okulu’nda doçent oldu. Türkiye’deki üniversite reformu üzerine 1933’te Maarif Vekâleti tarafından Türkiye’ye davet edildi ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne profesör oldu.
1942’de Türk Tarih Kurumu’na üye seçildi. 1940-1950 yılları arasında Türkiyat Enstitüsü müdürlüğü yapan Arat, Londra’da School of Oriental and African Studies’de 1949-1951 yıllarında misafir profesör olarak ders verdi. 26 Nisan 1958’de ordinaryüs profesör olan Arat, İstanbul’da vefat etti.
Türkçe’nin hem tarihi lehçelerini hem de bugünkü şivelerini en iyi bilen Türkolog olan Reşit Rahmeti Arat, Türkiye’de mukayeseli Türkoloji araştırmalarının kurulup yerleşmesinde de öncülük etti. Türk ilim hayatında önemli bir yeri olan İslâm Ansiklopedisi’nin tercüme ve telif yoluyla neşredilmesine büyük emek sarf etti, ömrünün son yıllarında ise yakın arkadaşlarıyla birlikte Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü’nü kurdu ve kitaplarını bu enstitüye bağışladı.
Arat, Uygurca metinler üzerinde yaptığı çalışmalarıyla Türk dili ve kültürünün eski dönemlerini aydınlatmayı amaçladı. Ölümünden önce bütün Türkçe lehçe ve şivelerini kapsayacak bir sözlük üzerine çalışıyordu.
https://www.beyaztarih.com/ansiklopedi/resit-rahmeti-arat
